Ετυμολογία : η αλήθεια των λέξεων

Dora Orange

Ετυμολογία : η αλήθεια των λέξεων
Όσο είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος έχει μια φυσική τάση προς τη γνώση («φύσει τού ειδέναι ορέγεται»), άλλο τόσο αληθεύει ότι όλοι μας έχουμε την τάση να αναζητούμε την προέλευση των λέξεων τής γλώσσας μας, την αρχική τους σημασία. Οι περισσότεροι άνθρωποι, με διάφορες ευκαιρίες, ετυμολογούν ή συνήθως (από έλλειψη ειδικών γνώσεων) παρ-ετυμολογούν λέξεις: υποθέτουν, διερωτώνται ή και αποφαίνονται για την προέλευση αυτής ή εκείνης τής λέξης. Με άλλα λόγια, μιλούν εμπειρικά για το έτυμο μιας λέξης.

Ήδη από τον 1ο αιώνα π.Χ. παραδίδεται (από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη) ότι έτυμον είναι «η αληθής σημασία μιας λέξεως σύμφωνα με την προέλευσή της». Η λέξη έτυμον ως όρος προέρχεται από το επίθετο έτυμος που σήμαινε «αληθής» και χρησιμοποιείται ήδη στον Όμηρο: «ψεύσομαι, ή έτυμον ερέω;». Η λέξη είναι από την ίδια ρίζα μ' ένα άλλο επίσης ομηρικό επίθετο, το ετεός, που σημαίνει επίσης «αληθινός, γνήσιος». Από αυτό είναι το όνομα Ετεο-κλής (που παραδίδεται ήδη σε πινακίδα τής μυκηναϊκής Γραμμικής γραφής Β) καθώς και άλλα σύνθετα όπως το Ετεό-κρητες (γνήσιοι, αυτόχθονες Κρήτες) στον Όμηρο. Από ένα ομόρριζο επίθετο ετός τής ίδιας σημασίας προήλθε το ρήμα ετάζω που είναι και σήμερα εν χρήσει ως εξ-ετάζω με αρχική σημασία «αναζητώ την αλήθεια - ερευνώ λεπτομερώς». Ολόκληρη λοιπόν η οικογένεια αυτών των λέξεων και ιδιαίτερα η λέξη έτυμον δηλώνουν την αναζήτηση τής αλήθειας των λέξεων, δηλαδή την ιχνηλάτηση τής προέλευσής τους, που ταυτίζεται με τη σημασία εκκίνησης ή προέλευσης τής λέξης, την πρώτη ή αληθινή ή βασική ή ετυμολογική σημασία.